تشخیص فرش دستباف و ماشینی، برای افراد خبره و کار بلد، کار راحتی است. آنها می توانند با یک نگاه این کار را انجام دهند. اما از آنجایی که افراد عادی اطلاعات دقیقی ندارند، این کار برایشان دشوار است. هر چند اگر اطلاعات ساده و اولیه ای را به دست بیاورید شناخت و تمییز این دو نوع فرش برایتان کار ساده ای خواهد شد.
نحوه بافت فرش ماشینی و دستی
یکی از مهمترین تفاوت های این دو فرش از هم، نحوه بافت آنها است. فرش های ماشینی همانطور که از نام آنها هم پیداست در کارگاه ها و کارخانه های فرش بافی توسط دستگاه های بزرگ و اتوماتیک بافته می شوند. به همین دلیل سرعت بافت آنها بالا است.
فرش های دستباف یک هنر دیرین و کهن ایرانی محسوب می شوند و می توان کاملا دید هنری هم به آنها داشت. برای بافت فرش های دستباف به دار قالی نیاز است. اندازه دار قالی بستگی به اندازه و ابعاد فرش دارد. برای بافتن فرش دستباف به نیروی انسانی نیاز است. همین باعث می شود که سرعت بافت فرش دستباف پایین باشد و بستگی به سرعت دست بافنده دارد. البته علاوه بر این زمان بافت فرش دستی بستگی به نقشه و ریزه کاری های آن هم دارد. اما به طور مثال می توان گفت که برای بافت یک فرش ۱۲ متری با کیفیت حداقل به یک سال زمان نیاز داریم. این مورد یکی از دلایل گران بودن فرش های دستباف به حساب می آید.
امروزه به دلیل بالا بودن تقاضا، فرش های ماشینی بیشتر مورد اقبال قرار گرفته اند چرا که با سرعت بیشتری قابل تامین هستند.
جنس فرش ماشینی و دستی
فرش های دستباف عموما از الیافی نظیر ابریشم، پشم، پنبه و سایر الیاف طبیعی دیگر بافته می شوند. فرش های دستباف، در صورت نگهداری صحیح می توانند تا سال های زیادی سالم بمانند.
فرش های ماشینی معمولا از اکرلیک، ابریشم مصنوعی و دیگر الیاف مصنوعی بافته می شوند. به همین دلیل قیمت فرش های ماشینی حتی تا یک دهم فرش های دستباف است. البته برخی از فرش های ماشینی با الیاف طبیعی بافته می شوند و به همین خاطر قیمت آنها نیز بالاتر است. عمر مفید فرش های دستباف ۱۰ تا ۲۰ سال ذکر شده است اما با کمی دقت در نگهداری می توان این زمان را افزایش داد.
تفاوت در ظاهر فرش ماشینی و دستی
چون فرش های ماشینی به صورت اتوماتیک و توسط دستگاه ها بافته می شوند بافتشان دقیق و منظم و متقارن است و حتی دو فرش با یک نقش با هم تقارن دارند و به سختی میتوان تفاوتی در آنها پیدا کرد.
اما فرش های دستباف، چون توسط انسان بافته می شود آن تقارن را ندارد و ممکن است است در نقشه آنها کمی اختلاف وجود داشته باشد. برای مثال اندکی اختلاف در اندازه گل ها و موارد ریز دیگر کاملا طبیعی است.
راه های تشخیص فرش ماشینی از دستباف
نکاتی وجود دارند که با دانستن آنها می توانید فرش ماشینی و دستی را از هم تشخیص دهید.
پشت فرش
با نگاه کردن به پشت فرش ها می توانید فرش ماشینی را از دستباف تشخیص دهید. به طوری که در فرش های دستباف گره ها با هم متفاوت هستند و کاملا یکنواخت نیستند به طوری که بعضی از گره ها بزرگتر از دیگر گره ها است. البته این مورد به دلیل دستی بافته شدن فرش ها است و طبیعی و اجتناب ناپذیر است. پس پشت فرش های دستباف کاملا یکنواخت و هموار نیست.
اما در فرش های ماشینی، پشت فرش ها یکنواخت و هموار است و گره ها با یک اندازه و یکدست هستند.
در این صورت شما با دیدن پشت فرش می توانید متوجه دستی یا ماشینی بودن آن شوید.
ریشه های فرش
اگر به ریشه ها دقت کنید، متوجه می شوید در فرش های دستباف، ریشه ها جزیی از فرش هستند و از فونداسیون فرش می آیند. اما در فرش های ماشینی، ریشه ها به فرش دوخته شده اند و جزیی از بافت خود فرش نیست.
الگوی فرش
همانطور که در بخش بالا هم به آن اشاره کردیم در فرش های دستباف نقشه فرش تقارن کامل ندارد و مانند فرش های ماشینی دقیق نیست.
چرا فرش دستباف بسیار گران تر از فرش ماشینی است؟
در قسمت های بالا به صورت جزیی به این مورد اشاره کردیم. برای بافت فرش دستباف در ابتدا نیروی انسانی عملیات دارکشی را انجام می دهد. دار ها با توجه به ابعاد فرش متفاوت است. و سپس بدون کمک هیچ دستگاهی، بافت فرش توسط انسان آغاز می شود. به همین خاطر زمان بافت فرش دستی هم خیلی بیشتر از زمان بافت فرش ماشینی است. بعد از اتمام فرش، آن را برای عملیات پرداخت می برند. در این عملیات، پرز های اضافه فرش گرفته می شود و شکل ظاهری و نهایی فرش بوجود می آید.
در فرش های دستی، گره ها محکم و قوی تر هستند و به همین خاطر استحکام فرش های دستی بیشتر از فرش های ماشینی است و دوام و استحکام آنها هم بیشتر است.
نیازی نیست که در تمام خانه از فرش های دستباف استفاده کنید. می توانید در قسمت های پر رفت و آمد از فرش های ماشینی استفاده کنید. حتی به دلیل گران بودن فرش های دستباف می توانید تابلو فرش تهیه کنید. در این صورت هم یک وسیله زینتی دارید و هم نوعی سرمایه گذاری انجام داده اید و برای مفروش کردن خانه از فرش ماشینی استفاده کنید تا نگران خراب شدن آن هم نباشید.
مقایسه نهایی فرش و دستی
شست و شو
در فرش های دستباف از الیاف و نخ طبیعی استفاده می شود. این الیاف با رنگ های طبیعی رنگرزی می شوند. و به همین دلیل در هنگام شستن فرش ها و آبکشی آنها باید بسیار مراقب باشید تا رنگ های آن پخش نشود.
برای شست و شوی فرش های ماشینی می توانید با خیال راحت آن را آبکشی کنید. چرا که معمولا رنگ ها پخش نمی شوند.
وزن فرش ماشینی و دستی
فرش های دستباف به دلیل الیاف به کار رفته در آنها وزن زیادی دارند. به همین علت جا به جایی آنها کمی دشوار است. فرش های ماشینی وزن سبک تری نسبت به فرش های دستی دارند.
پس فرش های ماشینی را در صورت امکان در مکان هایی قرار دهید که کمتر قصد جا به جا کردن آنها را دارید.
جنس الیاف
جنس الیاف فرش های دستی بسیار بهتر از فرش های ماشینی است. به صورتیکه گفته می شود راه های رفتن روی فرش های دستباف برای انسان بسیار مفید است.
جنس الیافی که برای فرش های ماشینی استفاده می شود طوری است که کمتر لک می شوند. و در صورت کثیف شدن هم به راحتی قابل پاک شدن هستند. به طوری که حتی با یک دستمال ساده هم می توان آنها را تمییز کرد. پس اگر در خانه کودک و یا حیوان خانگی دارید، خرید فرش های ماشینی برای شما توصیه می شود، چراکه راحت تر می توانید آنها را تمیز کنید.
تعویض و تغییر در دکوراسیون
فرش های ماشینی را به دلیل اینکه قیمت کمتری دارند می توانیم به راحتی تعویض کنیم. اگر از طرح و نقش فرش خسته شوید و یا خانه خود را عوض کنید و احتیاج به فرش هایی با ابعاد متفاوت داشته باشید، می توانید با پرداخت هزینه معقولی آنها را تعویض کنید.
تنوع در طرح و نقش
در صورتیکه قصد خرید فرش ماشینی را داشته باشید، تنوع زیادی در طرح و نقش مدل خواهید داشت و دست شما برای انتخاب باز تر است. همچنین در صورتیکه برای کودکان خود قصد خرید فرش را داشته باشید می توانید از فرش های ماشینی عروسکی استفاده کنید. در این صورت بعد از گذشت چند سال می توانید آنها را تعویض کنید.
سخن آخر
اگر قصد خرید فرش را دارید اول به بودجه خود نگاه کنید. چرا که تفاوت قیمت در فرش ماشینی و دستی بسیار زیاد است.
اگر فرش دستباف خریداری کردید در هنگام شست و شو مراقب آن باشید تا رنگ ندهد. با توجه به نکات گفته شده می توانید انتخاب درستی بسته به شرایط خود داشته باشید. همچنین دیگر شما هم می توانید فرش ماشینی و دستی را به راحتی از هم تشخیص دهید.
