راهنمای کامل تاریخچۀ فرش‌های ایرانی | قسمت پنجم
سلسلۀ قاجار دوره‌ای محوری در تاریخ ایران به شمار می‌رفت. روی کار آمدن آغا محمد خان قاجار در سال ۱۱۷۵ هجری خورشیدی (سال ۱۷۸۹ میلادی)، ثبات و صلح نسبی را به ایران بازگرداند. این دوره، محیطی مساعد را برای احیای صنعت فرش ایران و احیای گستردۀ هنرهای سنتی فراهم کرد.
در دورۀ قاجار، سه پادشاه تأثیرگذار – فتحعلی شاه قاجار، ناصرالدین شاه قاجار و مظفرالدین شاه قاجار – نقش مهمی در حفظ و ترویج سنت‌های فرهنگی ایران ایفا کردند. سلطنت آن‌ها شاهد احیای هنرهای ایرانی، از جمله قالیبافی بود.
تلاش‌ها برای احیا و حفظ تکنیک‌های سنتی قالیبافی
حدود سال ۱۲۷۱ هجری خورشیدی (سال ۱۸۸۵ میلادی)، بافندگان تبریزی به‌عنوان پیشگامان مدرنیزاسیون صنعت قالیبافی ظهور کردند. آن‌ها مأموریتی را برای حفظ و احیای تکنیک‌های سنتی بافت فرش‌هایی که نسل‌به‌نسل منتقل شده بود، آغاز کردند. این احیای روش‌های قدیمی نه‌تنها احترام به مهارت بافندگان فرش ایرانی بود، بلکه با هدف حفظ هویت فرهنگی‌ای بود که این فرش‌ها نمایندۀ آن بودند.
بافندگان و صنعتگران استاد تحت حمایت حکام قاجار، مراقبت زیادی از حفظ تکنیک‌های اصیل و هنرهای دستی پیچیده‌ای به عمل آوردند که قرن‌ها قالی‌های ایرانی را تعریف می‌کرد. این تعهد به سنت، پلی قدرتمند برای اتصال گذشته به حال بود.
معرفی طرح‌های جدید، مواد یا تکنیک‌ها در این دوره
در حالی که سلسلۀ قاجار بر حفظ تکنیک‌های بافندگی سنتی تأکید زیادی داشت، اما نوآوری را در دنیای فرش‌های ایرانی پذیرفت. بافندگان و صنعتگران، طرح‌ها، مواد و تکنیک‌های جدیدی را برای دمیدن روح تازه به این هنر باستانی کشف کردند.
دورۀ قاجار شاهد آمیزه‌ای هماهنگ از سنت و مدرنیته در قالیبافی بود. بافندگان تغییرات ظریف و طرح‌های خلاقانه‌ای را معرفی کردند که در عین حال با حفظ جوهرۀ فرهنگ ایرانی، با تغییرات زمان سازگار بودند. این آمیختن سنت و نوآوری تضمین می‌کرد که فرش‌های ایرانی نه‌تنها جزئی جدایی ناپذیر از میراث ایرانی باقی بمانند، بلکه بازتابی از حس هنری در حال تحول آن دوره نیز باشند.
تعهد قالی‌بافان آن دوره به حفظ و نوسازی هنر قالیبافی، بر اهمیت ماندگار فرش‌های ایرانی در هویت فرهنگی این ملت تأکید داشت. این دوره‌ای بود که هم سنت‌های جاودانۀ گذشته و هم روح پویای پیشرفت را جشن می‌گرفت و تضمین می‌کرد که فرش‌های ایرانی همچنان با زیبایی و اهمیت خود جهان را مجذوب کنند.
